Антология выселения чечено-ингушского народа. Сборник документов

Муслим Махмедгириевич Мурдалов

О выселении народов Кавказа многие наслышаны, начитаны, но полностью эта трагическая эпоха не исследована. В связи с тем, что необходимо больше знаний об этой трагической странице чечено-ингушского народа, Российское военно-историческое общество, отделение по ЧР во главе с Алаудиновым А. А., проводит большую работу по сбору архивных материалов, которые помогли бы объективной оценке происходивших событий. Материалы, опубликованные в этой книге, основаны на рассекреченных материалах НКВД СССР.

Антифашистский альманах Союза Писателей ЧИАССР 1941 год

«Альманах» №1, 1941 года. Нохчг1алг1пачхьалкхиздат. Шифр хранения: А-571.

Редколлегия: Р. Иванов (ответредактор), Владимиров, Гайрбеков М., Зязиков Б., Музаев Н., Муталиев Х.-Б. (ответсекретарь), Чентиева М., Яндиев Дж.

Подписано к печати 4-IX-1941 г. Тираж 2000.

Мехкан лоьмашка.

(На чеченском).

Собаре Дайн-мехкан

Дог майра к1ентий!

Маршалла ду шуьга

Малхбузе ара!

Х1ун де вай?..

Ели-кх и

Ехачу хенахь

Германин фашизмо

Цийна йин хара.

Деха садиттир вай

Х1ар де ца дезаш.

Собаре хилла вверг

Дарвелча тоьлу,

Дарло шу,

Дарло шу,

Дайн-мехкан лоьмаш!

1анае йовссаршн т1е

Болатан оьла.

Т1ом буха

Т1амой бен

Тоьхна бац цкъа-а —

Топ,

Озий лаг а дош,

Г1орттаяй тоха!

Хиндарий ц1ахь 1ийнехь,

1ехьа а баьхча.

1ен тигац:

Т1ег1ерта, —

Ам г1ерта воха!

Ц1ий 1ений —

1енийта

Мостаг1чун докъ т1е!

Вужий хьо —

Т1евожа

Веллехь а

Цунна!

Д1агайта шен меттиг

Дозанан шу т1ехь

Доллучу дуьненахь

Кашлоьхучунна!

Гадаев М.

Массо-а дайн-махкехьа.

(На чеченском).

Ас паргг1ат, парг1атчу

ритмица яздо

Дарвелла велахь а

мехкан халкъ санна,

К1ентий, вай доьхна дац,

вай тахна даздо

Дайн-мехкан сий лардар,

комунна санна.

Нанас бер

санна ваьш

кхиийнчу лаьтте

Тахна ницкъ

гойтур вай,

яхь йолу к1ентий!

— Т1ом баьлла! Вай динчу

лаьтта ц1ий хеца

Фашизман йовссарша

кховдийна м1араш,

Тешнабехк, ямартло

даим-а шеца

Хьерчачо хьадина

дазонан з1араш.

Дайн-махка

г1оьртинарг

велхавеш тахна

Лоьман дог,

берзан ка

гойтур вай, к1ентий!

Нохчочой, г1алг1ачой

доьхкарха шаьлта

Хьалха а кхазийна

ша хиларх беркъа,

Т1ом бечухь хилла яц

цкъа-а аьрта —

Лаьттахь мохк бан а бац

вай шега леткъа.

Вайна ирс

деллачу

советан лаьтте

Ирс лардеш

гойтур вай,

дог майра к1ентий!

И лоьмаш санна, вайн

дог майра дошлой,

Нуьцкъала пилоташ,

лечарчий санна,

Танканийн ковранаш,

Эскаршца г1ашлой

Т1етаь11а мостаг1на,

Буьрса дарц санна.

Гитлеран

фашизман

лар йойъу йолчу

Дайн-мехкан

Т1амца сий

Ойъур вай, к1ентий!

Вайца — бакъ, цаьрца — харц

кхерсташ ду даим.

Ша т1ерчу буьнал а

тешаме боцчу

Фашизман бенара

к1илло б1аьрг бай и-м —

Гитлера хьежориг,

ша кхочур боцчу

Ленинан,

Сталинан

партина гонах

Ч1аг1луш т1е

хьолхур вай,

сий долу к1ентий.

Лестадер вай тарраш,

саьрмакаш санна

Хьийзанда уьш иэгош

Мостаг1ийн кортош;

Иэгаер вай герзаш,

Бух юьйлуш санна

Лелханда уьш йохош

Фашизман г1орторш!

Вешан дайн

Махкехьа

Сталина ц1арца

фашизмах

х1ур бер вай,

яхь йолу к1ентий!

24-VI-1941 шо. 1арби Мамакаев.

Аьшк мо д1аотта.

(На ингушском).

Хьовзадаьраш ба фашисташ,

Шоай тийшаболх хьалха тувсаш.

Ши никъ тоссабеннаб в1аши.

Шийца яхьаш 1аьржа бийса

Вай Даьхен т1а ваьннав бирса

Вай ца кхайка даьра «хьаьша».

Сталин доал деш волча лаьтта,

Новкъост, аьшк мо хьо д1аотта!

1айха хьайга хаттар делахь:

Фуд аз мехка ду новкъостал?

Ч1оаг1а йий-те хьо, са гоамал,

Укх боккхача т1ема дийнахь?

Хьайга 1а из хаттар делахь,

Зехьа цкъа са ма даккхалахь, —

Кхоачо ергья вай цу «хьаьша»:

Молха шун т1а ц1ера к1оаг чу

1оажалах къург ше ца бича,

Вузаргволаш вац из «хьаьша».

Хь.-Б. Муталиев.

Вай т1ем т1а г1оргда!

Илли. (На ингушском).

Вай даьхе лорае т1ем т1а г1оргда,

Ираз доаккхаш воай мехка.

Из сийдоаца моастаг1 вай оатаргва,

Ц1ена топаш бе ехка.

Долле, доле, ва майра к1антий,

Моастаг1 ата, долле!

Долле, доле, ва кура к1антий,

Т1ем т1а лата, долле!

Сталина замо ч1оаг1даь дегаш

Вай т1ем т1а хьоргда,

Уж даьхено сийрдадаьха б1аьргаш

Вай фийла кхоабаргда.

Долле, долле, дог-майра к1антий,

Сталина ц1ерца, долле!

Долле, долле, дог-кура к1антий,

Коммунизме, долле!

Доккхача дунех вай даьхе ергья,

Адам балех даьккха,

Лаьттан букъ т1а вай байракх отторгья,

Дуне сийрдадаьккха.

Долле, долле, дог-майра к1антий,

Сталина ц1ерца, долле!

Долле, долле, дог-кура к1антий,

Коммунизме, долле!

Дж. Яндиев.