Qabusnomə

Unsur əl -Məali ibn Keykavus ibn İsqəndər, 2019

Знаменитая энциклопедия иранской прозы ХI века «Кабус-Наме» («Книга Кавуса») впервые переводится на талышский язык. Перевод осуществил хорошо известный талышеязычным читателям Джаббар Али. Родился он в 1961 году, по образованию является историком и ныне проживает в Санкт-Петербурге. Ранее автор выпустил книгу с рассказами под названием «Çımı famə Tolış» (Баку, 2018). А в 2020 году в Санкт-Петербурге была напечатана его книга «Qədə dıl» («Маленькое сердце»), которая состояла из рассказов классиков мировой литературы, переведённой на талышский язык.

Nəvminə fəsl

Çe piəti iyən cıvonəti ğaydon həxədə

Çımı balə, cıvonən bıboş, piəmerdə ağılı bıbu. Votedənim ki, cıvonəti məkə, ıştəni bə dast sey zınə cıvononədə bıbi. Veyən mardə quşə bın məbi. Filosof Ərəstuni votəşe: ˝Cıvonəti çe cındoəti qıləy sorte.

De ağıli hərəkət bıkə. Çun boçi, zağarətiku, çıskətiku bəlo omedəni. Əncəx axmaxə koonku bəlo bome. Çanə fırsəte çokə cıvonəti bıkə, səbin bəy ki, ə koon həni piətiədə kardey nibəzıneş.˝

Çoknə ki, qləy piəmerdi votəşe:

˝Cıvonətiəədə de ğəm-ğussə famedəbim ki, piətiədə kinon mınışon nibəpeye. Həni zınedənıbim ki, hiç mı ıştənən əvonım nibəpeye.˝

Beyt

Xıdolima, cıvon bim az i zəmin

Bə şəv, bə ruj fikri-xıvət kardedəbim —

Pi bim mıni nibəpiyen reçinon.

Isət pi bəm, hiç koy bə vec vardedənim.

Çanə cıvonən bıboş, izzətin bıbi, hiç vaxt Xıdo çe yod beməkə. Mardeyku arxayin məbi, çun boçi, mardey bə piəti, bə cıvonəti diyə kardedəni.

Bızın ki, oməbuş bə dınyo, kəynə ısə şəniniş.

Pamuye bıəbəy marde de dini,

Əzrayil nəqıni hiç bə cıvoni

Hikoyət

Qıləy şəhrədə qıləy derzi hestbe. Çəy dukun şəhəri dərvozə paylobe. Bə ğəbıston şə ro çı dukuni vəyku dəvardedəbe. Hamonə derzi divoku qıləy hımbəş bə mex pevoniəbe. Dərvozəku kəynə cənozə beəşiy, əy adətış kardəbe qıləy sığ şodə bə hımbə. Manq təmom bıeədə hımbə təy kardedəbe, sığon aşmardedəbe, məlum bıedəbe ki, bə manqi şəhərədə çand kəs bə rəhmət şə.

Ruji çe rujon derziyən eqıniedə mardedə.

Çe derzi mardeyku ənəxəbə bıə qıləy mıştəri omedə bə dukun, vindedə ki, kəybə bastə bıə.

Hamsiyəku derzi xəbə sedə.

Hamso votedə: «Eqınie bə hımbə».

* * *

Çımı balə, de ıştə cıvonəti fors məkə. İtaət kardedəbuş, ya kardedənıbuş — Yolə Ofəyəvoni hiç vaxt çe yodo beməkə. Çəyku bıpi ki, ıştı qınoon bıbaxşı. Bıtars ki, qınobəqıy hınqıfti bəşeş, derzi ğəzinə ebəqınieş bə hımbə.

Heqo de cıvonon əşt-nışt məkə, hakanə pionən bə yod biyə. Çəvonədəən bo ıştə dust bıqət. Çun boçi, kəynə ki, bə ıştə cıvonəti səbin curi xətoon bıkoş, ə pion tıni çəyku obəkırnien.

Çe pion zınəy cıvonon əzın nin.

Harçand bə pion peharış kardey çe cıvonon adəte, əncəx tı çəvonku məbi. Çoknə ki, pion cıvon bıeyışon piyedə, cıvononən, beşubhə, bə piəti rəse orzuədən. Əncəx ıyo qıləy ko heste ki, pion ıştə vaxtədə cıvonətişon dəvoniə, əncəx cıvonon pi bıeyən bəzınen, nıbıeyən. Əve, pion bə dast dəməğand, bəvon ğırb bınə, noloyığə sıxan məkə bəvon, çun boçi, cəvobışon vey qon bəbıe.

Hikoyət

Məsəme ki, 100 sinnədə qıləy piə merd hestebən. Ğəddış dıvəlu bıə, de dastələvo zu de təhəriy bə ro şedəybən. Qıləy cıvonə zoə de məğsədi ki, bəy peharış bıkə, çəy dastələvo nışon doedə, votedə:

— Şıx hey, ın ti-kəmonı bə çand səy, mınən piyedəme çəvo qıləy bıstənım?

Şıx cəvob doedə:

— Şayət umrı bırəso, hovsələ bıkardoş — əy bətı həvoy bəbaxşen.

Çanə həyomand, fərosətinən bıboş, de kamsərə pion həmroəti məkə.

De ağılmandə, ıştə vırə əzınə cıvonon əşt-nışt kardey de kamsərə piə merdon həmroəti kardeysə əfzəle.

çanə cıvoniş — cıvonəti bıkə, pibuş — piəti.

Mınən bı barədə dı beytım bə ğələm ıstənə:

Votıme kəy bə vikə, dəvard bə otəğ,

Boy,az həni ıştınim,tınən çemı bəğ.

Vote, bışi bə ıştə səy bınə xıynə,

Ha pi bedəş — pi bıbi, nıkən botı ləğ.

Bə cıvonon piəti dəməni, bə pionən cıvonəti kardey.

Piətiədə cıvonəti kardə, bə eşğ dəşə pi dəboxtə vaxti bə ğələbə şeypuri əjəni oxşəş bədoe.

Çe ımi barədə az ˝Zehdiyotədəm˝ votə:

Pipışkədə bə eşğ eqnə, cıvonəti kardəkəs,

Mədinədə peş dəboxte şoyə mahne handəkəs.

Pi bıeş, veyən nozəkə bişi məbi, şətələti məkə. Şətələ pion yavə bıedən. Iştəni şətələ mırdolə pionku çəşkə.

De piəmerdəti ədolətin rəftor bıkə, nəinki de cıvonəti. Çun boçi, çe cıvonon bo piə bıey umişon heste, əmmo pion sıvoy marde co çiy bə çəş nin.

Qandımə huşə ki zard bıe, əy bəpe bıdeviy, nıbo — əv ıştən bəçıpie, rubəbıe bə zəmin. Yaən ki, rəsə mivəən nıçınoş, rubəbıe bə doy bın.

Mı çımi barədə votəme:

Zulum doy,cəfo doy sute çemı con,

Qirəm taxti lınqə-poçon bınoş jıqo ovşumisə,

Süleymani keşvərədə bınıştoş ruşnə bəxtisə,

Umr sə be-əcəl oməy,ıştə şələ qırdə bıkə,

Çoko çı doy rəsə mivon emdən bə bum ıştənbəsə.

Əli Əmirəlmominini votəşe:

Umri livə zard be eməy,bə dim beşe çəy noğsonon,

Əcəl oməy,jimon sə bıe,ruf tərq bəka ın insonon.

Imiyən bızın ki, tıni heqo bo jıqo mandey nibəhaşten. Vaxti ki eqınieş, ıştı vindey, məsey, sıxan kardey, bu zıney, təmas kardey hisson kəybə bəştı dim dəbastə bıe, tı ıştən ıştə jimoniku qıləy lı nibəzıneş səy, həmən bo ıştə nezion qıləy qonə şələ bəbıeş. Jıqo umr dəvonencə, mardey əfzəle.

Əncəx pi ki bıeş, həni ıştə cıvonəti hoqqəbozətion bınə bə bın, səbin bəy ki, ıştı oxo nez bıencə, cıvonətiku duəro bıedəş.

İnsonon umr bənə həşiye — cıvonon qılə şərğədəy, pion qılə qərbədə. Ə həşi ki qərbədəy, hisobkə ki, əv həni eşə.

Mı çe ımi barədə votəme:

Ociz mandə pipışkəti vədə dınyo,

Şesti rəsəş — və'də nez bıə, bəpe bımyo.

Çoştə nomoj dəvarde, çe əsri vaxte,

Xiftə nomoj — umri oxoy, marde vaxte.

Məhz bı səbəb pi bə cıvonəti eşğ bəpe dənışu.

Həmişə bə pion mərhəmət nışon bıdə. Səbin bəy ki, piəti jıqo qıləy noxəşiye ki, bə noxəşon qınieyro hiç kəs omedəni. Jıqo qıləy darde ki, sıvoy marde çorəş ni.

Bə səbəbən pi nımardo, ıştə coni roxniey nibəzıne.

Har nəxoşiədə xəş bıey umi heste, sıvoy piəti.

Çe pi xəş bıey umi rujbəruj kam bəbıe.

Qıləy kitobədə handəme:

˝Odəmi tosə 34 sinni həm ğədd-ğamət, həmən dasti zuş şey-şey vey bıey bəzıne. 34-ku tosə 40-i çoko heste, heqo jəqoən bəmande — nə ziyod bəbıe, nə bə kam (Həşiyən nimrujə bəpeştə bə ğurubi səmt de tovi eşedəni). 40-ku tosə 50 sorbəsor ıştəku zəifəti hiss bəkarde, 50-ku tosə 60-i manqbəmanq, 60-ku tosə 70 haftəbəhaftə, 70-ku tosə 80 rujbəruj. Şayət 80-ku bəpe yaş bıko, bəvədə sahatbəsahat əzob-əziyətış ziyod bəbıe.˝

Çoknə ki, çe sırdi (şındı-red.) pillə çıle, oxonnə pilləku sape həni peşey bıedəni, məcburiş ki, bəji etatiy — çe umri pillonən çəy timsalədən.

Har sahat çe odəmi əzob-əziyətış ziyod bıedəbu, əv çoknə şoy-voy bəzıne kardey?

Çımı balə, məvuji çe piətikum bətı vey şikat karde. Çiç bıkəm oxo?! İnson ki pi bıe, qırəy vey bəkarde, təəccub məkə. Piəti dışmene. Dışmeniku şikat bəkarden.

Mı votəme:

Piku bəşikatim, mənvışt bə qıno,

Əv çemı dışmene,çemı çı qıno?

Çımı balə, çımı ən nezə dust tıniş. Dışmeniku bə dusti şikat bəkarden.

De Xıdo rizo, tınən ın şikati bə ıştə nəvə-nəticon bəkardeş.

Çe ımi barədə az votəme:

Pi bim,eməm bə ki bıkəm şikat az,

Cıvonon çı dardiku nişone xəbə.

Dardi dəmon tıniş bomı, sıvoy əy

Niye bızın, əcəl omə,umr səbə.

Əve, pion çiç kəşey, sıvoy pion hiç kəs dəərəs ni.

Hikoyət

Çımı pıə dəftəri qıləy yolış hestbe (çe administrasiyə rəhbər-red.). Nomış Komilbe. Sinnışən həştosə bəpe əbiy. Piyedəşbe asp bıstənı. Mehtəri qıləy aspış varde, ğəşənqə ranqış hestbe, kok, dast-lınqonış sərost. Komili bəqəmış karde, ğıyməti rozi bıen, peşo əv bə çə aspi qəvədə bıə dandonon erəxe, ıştə fikriku qarde. Vote ki, ın asp piye.

Qıləy cıvonə zoə həmonə aspış hırie.

Az parsem Komiliku ki, əy çıro ə aspış nıstəne?

Komili vote:

— Ə cıvonə zoə çe piətikuş xəbə ni. Çe aspi zahir bəy xoş oməbu, ımi bəyro dəvardey bəbıe. Əncəx oxo çımı çe piəti əzob-əziyətikum xəbə heste. Ehanə az piə asp bıstənom, bomı ayb bəbıe.

* * *

Çımı balə, cəhd bıkə ki, piətiədə səyohət məkə, i vırədə bıji. Çun boçi, bə səfər beşey bo pion çokə ko ni. Məxsusən, bo beçizə pion. Səbin bəy ki, həm piəti dışmene, həmən beçizəti. De dıqlə dışmeni bə səfər beşey bə ağılmandə odəmi daməni. Əmmo şayət beçorə bımandoş, bə səfər beşoş, Xıdo ıştı ko sərost bıko ın səfərədə, har çi səğ-səlomət orəxo, ım həlbəttə, kədə nışteysə çoke. Əncəx jıqo holədə, məvot ki, az hıkmən bəştə vətən bəpe oqardım. Konco botıro çok dəvardedə — əvrəən ıştı vətəne. Əvən duze ki, votedən: ˝Vətən dıminə moəy˝.

Конец ознакомительного фрагмента.